پوسیدگی دندان؛ علائم و روش های درمان آن

پوسیدگی دندان بعد از سرماخوردگی شایع‌ ترین بیماری‌ عفونی است که در بین گروه‌ های مختلف مردم با هر نژاد و جنس و سنی مشاهده می‌ شود. رعایت بهداشت دهان و دندان و زیبایی دندان در جوامع امروزی بیشتر از گذشته احساس می‌ شود. چرا که افزایش ارتباطات و حضور افراد در موقعیت‌ های اجتماعی مختلف رعایت این امر را دو چندان می‌ کند. پوسیدگی بیماری عفونی و قابل انتقال است؛ در واقع این بدان معناست که پوسیدگی از دندانی به دندان دیگر قابل انتقال است. در ادامه مقاله به بررسی علل پوسیدگی دندان، علائم و نشانه های آن و روش های درمان پوسیدگی دندان می پردازیم.

پوسیدگی دندان چگونه به وجود می‌ آید؟

پوسیدگی دندان از سطح مینای دندان آغاز شده و در مرحله آخر، باعث ایجاد حفره بر روی دندان می شود. در حفره دهان باکتری های مختلفی هم خوب و هم بد وجود دارند. باکتری های بد قند و کربوهیدرات مواد غذایی را تجزیه کرده و آنها را به اسیدهایی تبدیل می کنند که باعث خرابی مینای دندان می شود. در اثر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان در اثر فعالیت باکتری ها، لایه‌ ای بی رنگ و چسبنده بر روی دندان‌ ایجاد می‌‍ شود که پلاک میکروبی نامیده می‌ شود.

این لایه چسبنده که از باکتری‌ های مختلفی تشکیل شده، بر روی سطح دندان ایجاد شده و به آسانی از بین نمی‌ رود و با گذشت زمان باعث ایجاد بیماری‌ های لثه و پوسیدگی می‌ شود. وقتی که مواد معدنی مینای دندان از بین رفته و درمان نشود، به مرور زمان در دندان حفره و پوسیدگی‌ ایجاد می کند. اگر پوسیدگی دندان به موقع درمان نشود، بزرگتر و بیشتر شده و حتی ممکن است به جایی برسد که کل دندان از بین برود.

علل خرابی و پوسیدگی چیست؟

پوسیدگی دندان در اغلب اوقات بر اثر گیر کردن غذاهای حاوی کربوهیدرات در میان دندانها ایجاد می شود. سایر دلایل مهم خرابی دندان شامل موارد زیر می شود:

• رژیم غذایی نامناسب و استفاده زیاد از مواد قندی که تولید اسید می‌ کنند.
• بهداشت دهان و دندان ضعیف
• عدم دریافت فلوراید کافی
• مصرف برخی داروهای خاص
• کمبود بزاق دهان و خشکی دهان
• داشتن برخی بیماری‌ های خاص چون دیابت
• استعمال دخانیات
• مستعد بودن سطح دندان و مقاومت کم آن در برابر اسید
• ایجاد پلاک‌ های میکروبی بر سطح دندان و سخت شدن آن

علائم و نشانه‌ های پوسیدگی دندان

خرابی دندان علائم مشخصی دارد که برخی از آنها از همان ابتدا قابل مشاهده هستند. اما برخی دیگر از این علائم با گدشت زمان و پیشروی پوسیدگی خود را نشان می دهند که شامل موارد زیر می شوند:

• دندان درد و درد‌های بدون دلیل (هم به صورت ممتد و هم گهگاهی)
• بوی بد دهان
• حساس شدن دندان‌ ها به دلیل تحلیل رفتن مینای دندان
• دردهای خفیف و یا شدید در هنگام خوردن غذاها و نوشیدنی‌ های سرد و گرم
• وجود سوراخ و حفره در سطح یا عمق دندان
• تغییر رنگ مینای دندان و ایجاد لک‌ های سیاه و قهوه‌ ای بر روی دندان
• احساس مزه نامطلوب در دهان
• وجود عفونت در بافت لثه که می تواند به صورت آبسه دندان و کیست نمایان شود.

لازم به ذکر است که همیشه تشخیص پوسیدگی دندان در خانه کار ساده ای نیست و در مراحل اولیه شناسایی آن برای فرد امکانپدیر نیست. به همین دلیل باید 6 ماه یکبار برای چکاپ وضعیت دندان هایمان به مطب دندانپزشکی مراجعه کرده تا پوسیدگی دندان را تا در ابتدای راه است، تشخیص داده و شروع به درمان کنیم.

محل‌ های شایع پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان تمام سطح دندان را به طور یکسان پوسیده نمی‌ کند و بعضی از قسمت‌ های دندان به علت شرایط خاصی که دارند بیشتر در معرض خرابی قرار می‌ گیرند. این سطوح شامل موارد زیر می شوند:

شیار‌های سطح جونده: سطح جونده‌ دندان‌ ها به خصوص دندان‌ های آسیا به علت داشتن شیارهای باریک و عمیق، محلی مناسب برای رشد و زندگی میکروب‌ ها فراهم می‌ کند و دندان‌ ها از این ناحیه است که پوسیده می‌ شوند و پوسیدگی دندان جلو کمتر اتفاق می افتد.

سطوح بین دندانی: سطوح بین دندان‌ ها به علت این که مسواک قابلیت تمیز کردن آن را ندارد، مستعد برای پوسیدگی و دیگر بیماری‌ های لثه است. در این نوع که در افراد سیگاری بیشتر مشاهده می‌ شود، خشکی دهان یکی از علائم تسریع کننده آن است.

طوق دندان یا ناحیه اتصال لثه با دندان: این ناحیه از دندان محل مناسبی برای رشد میکروب ‎ها بوده و بنابراین باعث ایجاد پوسیدگی و بیماری‌ های لثه در این ناحیه نیز می‌ شود.

آشنایی با انواع پوسیدگی دندان

دندانپزشکان برای ترمیم و درمان دندان، پوسیدگی را بر اساس محل و شدت خرابی کلاس بندی کرده اند. طبق این طبقه بندی ما 6 سطح پوسیدگی داریم که در ادامه به توضیح آنها می پردازیم:

• پوسیدگی کلاس 1: پوسیدگی ‌های مرتبط به سطوح جونده دندان ‌های خلفی (مولر و پره مولر)
• پوسیدگی کلاس 2: پوسیدگی ‌های مربوط به سطوح بین دندان‌ های عقبی
• پوسیدگی کلاس 3: خرابی در سطوح بین دندان ‌های جلویی
• پوسیدگی کلاس 4: شبیه به کلاس 3 با این تفاوت که پوسیدگی به نوک دندان رسیده است
• پوسیدگی کلاس 5: خرابی در بخش طوق دندانی
• پوسیدگی کلاس 6: خرابی در یکی از لبه ها و نوک دندان ها

درمان پوسیدگی دندان

حتی افرادی هم که به طور مرتب موارد بهداشتی دهان و دندان را رعایت می‌ کنند، ممکن است دارای 1 الی 2 دندان پوسیده باشند. با شناسایی به موقع دندان پوسیده، می توان سریع تر نسبت به درمان آن اقدام کرده تا باعث جدی‌ تر شدن مشکل و نهایتا از بین رفتن دندان نشد. بسته به محل، عمق و میزان پوسیدگی دندان، درمان های مختلفی برای آن استفاده می شود که شامل موارد زیر می شود:

پر کردن دندان

بهترین و اساسی‌ ترین شکل درمان برای خرابی دندان، پر کردن دندان است. بدین صورت که قسمت پوسیده دندان را برداشته و با استفاده از یک ماده پر کننده (آمالگام، چینی، طلا، کامپوزیت دندان) جایگزین می‌ شود. حفره‌ ها و پوسیدگی‌ های دندان اگر به موقع درمان نشوند، بزرگتر و عمیق‌ تر می شوند. در حالی که درمان حفره از گسترش آن جلوگیری کرده و مانع پیشرفت آن می‌ شود. بنابراین با دیدن علائم خرابی در دندان خود هر چه سریعتر به دندانپزشک مراجعه کنید.

فلوراید تراپی

اگر پوسیدگی دندان در مراحل اولیه خود تشخیص داده شود، می توان با فلوراید تراپی آن را درمان و پوسیدگی دندان را متوقف کرد. در حقیقت فلوراید یک ماده معدنی است که مینای دندان را تقویت کرده و مواد معدنی ساختار دندان را بازسازی می کند.

عصب کشی دندان

اگر خرابی دندان دیر تشخیص داده شود و پوسیدگی به عمق آن و مغز دندان رسیده باشد، ممکن است نیاز به درمان ریشه دندان یا عصب کشی دندان شود. در این روش درمانی، دندانپزشک بافت عفونی ریشه دندان را بر می دارد و داخل ریشه را تمیز می کند. در نهایت دندان عصب کشی شده را با مواد پرکننده ترمیم می کند.

کشیدن دندان

در شدیدترین حالت اگر خرابی دندان به قدری باشد که امکان ترمیم آن وجود نداشته باشد، دندانپزشک اقدام به کشیدن دندان می کند. در ادامه پروسه دندانپزشک پیشنهاد می دهد که برای پر کردن جای خالی دندان از دست رفته، از ایمپلنت دندان و یا بریج دندان استفاده کنید.

چگونه می‌ توان از خرابی دندان جلوگیری کرد؟

برای جلوگیری، بهترین راه پیشگیری است. اقدامات زیادی هستند که در پیشگیری از خرابی دندان می‌ توانند بسیار موثر و کارآمد باشند. در اینجا به این اقدامات پیشگیرانه اشاره می‌ کنیم:

• مراجعه منظم به متخصص ترمیمی و زیبایی
• رعایت بهداشت دهان و دندان (استفاده مرتب از نخ دندان، مسواک زدن صحیح و اصولی و مصرف دهانشویه‌ های حاوی فلوراید)
• انتخاب خمیر دندان مناسب و حاوی فلوراید
• محدود کردن مصرف مواد قندی در برنامه غذایی
• پوشاندن شیارهای سطح دندان به منظور جلوگیری از ماندن مواد غذایی بر روی آنها
• اجتناب از مصرف دخانیات
• نوشیدن آب کافی به خصوص آب حاوی فلوراید

مقاومت شخص و دندان

در دهان هر شخص مجموعه‌ ای از عوامل دفاعی وجود دارد که در برابر بیماری‌ ها از جمله پوسیدگی دندان مقاومت می‌ کند. عوامل مختلفی چون سن، میزان بزاق و سلول‌ های موجود در آن، فرم و شکل دندان‌ ها، وضعیت قرار گیری دندان‌ ها و جنس آنها تا حدود زیادی در میزان این مشکل دندانی تاثیر دارند.

علاوه بر این بعضی افراد به دلایل ارثی، مادرزادی و یا حتی اکتسابی مقاومت بیشتری نسبت به عوامل مخرب و آسیب‌ زا دارند. در هر صورت عوامل مختلفی در ایجاد این مشکل دخالت دارند که مواد قندی و میکروب‌ ها دو عامل اصلی این عوامل هستند. یکی از راه‌ هایی که می‌ توان مقاومت دندان‌ ها را نسبت به پوسیدگی افزایش داد، رساندن فلوراید به دندان‌ ها است. فلوراید مقاومت دندان‌ ها را نسبت به پوسیدگی افزایش می‌ دهد.

منبع: ویکی دندان